1- ابراز محبت
از آنجا كه قرآن و روايات، دوستي خاندان رسول اكرم (ص) را بر مسلمانان واجب نموده اند (شوري:42؛ ميزان الحكمه: ج2، ص 236) لذا لازمه محبت، ابراز حزن و سرور، همدردي و همدلي در سوگ يا شادي آنان است. از اين رو در روايات بر اين امر تاكيد زيادي شده است، چنان كه حضرت علي (ع) مي فرمايند: شيعيان ما در غم و شادي ما شريك اند يا در حديثي از امام صادق (ع) نقل است: شيعيان ما پاره اي از خود ما بوده و از زيادي گل ما خلق شده اند، آنچه ما را بدحال يا خوشحال مي سازد، آنان را بدحال و خوشحال مي گرداند. با اين حال، وظيفه شرعي و عقلي، ايجاب مي كند كه در ايام عزاداري، حزن و اندوه خود را به زبان حال آشكار سازيم، يعني با اشك و زاري و داشتن رفتاري همچون صاحبان مصيبت در خوردن و آشاميدن، پوشش و ...

2- انسان سازي
مراسم عزاداري، عامل موثري در انگيزش آدمي براي تحقق آموزه ها و پيام هاي سيره ائمه اطهار (ع) و حركت در مسير آنها مي باشد. اگر رفتارهاي آدمي را تحليل كنيم، خواهيم ديد كه دو دسته عوامل، نقش اساسي در شكل گيري رفتارهاي او دارد: يك دسته عوامل شناختي و معرفتي و ديگري، عوامل انگيزشي كه مبتني بر احساسات است. عامل شناخت، موجب مي شود كه آدمي مطلبي را بفهمد يا بپذيرد و متناسب با فهم و شناخت خود عمل كند، اما شناخت، اگرچه براي صدور رفتار لازم است ولي كافي نيست، عامل ديگري بايد باشد تا ما را برانگيزاند و ميل و شور و شوقي نسبت به انجام كار ايجاد كند تا آن عمل انجام گيرد. بايد انگيزه اي باشد تا رفتار را برانگيزاند و جهت دهد. به تمثيل ساده، عامل شناخت، مسير را نشان مي دهد و ميل و انگيزه، نيروي حركت در مسير را ايجاد مي كند. اگر انسان به يقين بداند كه فلان ماده غذايي براي بدن او مفيد است، اما اشتهاي او تحريك نشود، به سراغ خوردن نمي رود. پس غير از دانستن، بايد شور و انگيزه اي هم براي انجام كاري در درون انسان باشد. مطالعه، شركت در مباحثات علمي، سخنراني ها، انجام پروژه هاي تحقيقاتي و امثال آن، شناخت را به ما مي دهد كه البته بسيار ضروري بوده، ولي حركت آفرين نيست، با شركت در مجالس سوگواري و هيات سينه زني و ابراز حزن و ريختن اشك، شور و هيجان انسان را به سمت حركت در مسير اهل بيت (ع)، برمي انگيزاند.حوادث عاشورا را در فضاي روحمان بازسازي مي كند و پيام عاشورا در دلمان تبلور مي يابد و ما را به سمت آنها مي راند. هر اندازه عواطف و احساسات ما برانگيخته تر گردد، حادثه عاشورا در زندگي ما موثرتر خواهد بود.
تا نسوزد دل، نريزد اشك و خون از ديده ها آتشي بايد كه خوناب كباب آيد برون
رشته الفت بود در بين ما كز قعر چاه كي بدون رشته آب بي حساب آيد برون

البته قابل ذكر است كه شكل و شيوه عزاداري بايد به گونه اي باشد كه بتواند، محتواي اصلي پيام عاشورا را ابلاغ كند و باور انسان را نسبت به آنها تقويت نمايد، ولي اگر عزاداري به گونه اي اجرا شود كه موجب وهن مذهب و انحراف از فلسفه عزاداري گردد، قطعا غير مجاز است؛ مثلا بعضي، براي تحريك احساسات مردم، چهره اي ذليلانه و خوار از امام حسين (ع) و يارانش، مجسم مي كنند، در صورتي كه شعار اصلي نهضت عاشورا «هيهات منا الذله» و درس آزادگي و عزتمندي بود.
خلاصه آنكه بايد احساساتمان برانگيخته شود تا بتوانيم كاري حسيني كنيم. لذا براي حركت در مسير اهل بيت (ع) نياز به دو عنصر اساسي داريم: شناخت امام و پيام و اهداف او و ديگري، تحريك انگيزه و كشش در جهت حركت بر طبق مكتب و مرام امام (ع). پس شعور بخشي در افكار و شور آفريني در دلها، محرك آدمي، به سوي عبرت گيري و الگو پذيري از آنان است كه در پرتو آن، انگيزه اي قوي در انسان پديدار گشته و او را همچون محبي فعال به دنبال پياده كردن اوصاف محبوب در وجود خويشتن مي كشاند.
از طرفي، خود گريه كردن و اشك ريختن، موجب جلب رحمت و بركات الهي، آرامش قلبي، زنده شدن دل و تقويت روحيه خوش رفتاري، خوش رويي و... در انسان مي شود. اين چيزي است كه شايد همه ما آنرا تجربه كرده ايم و يا حداقل، اثر آن را در ديگران، بارها ديده ايم.
3- جامعه سازي
هنگامي كه مجالس عزاداري در جامعه عموميت يابد، با شور افكني و بالندگي خاصي كه دارد، آموزه هاي سعادت آفرين خود را به فضاي جامعه عرضه مي دارد و انسان ها را در جهت تحقق آرمان هاي اهل بيت (ع) مخصوصا نهضت عاشورا در جامعه مي كشاند، چنان كه عامل برجسته در پيروزي انقلاب اسلامي و هشت سال دفاع مقدس، از شور و نشاطي بود كه مردم از مجالس عزاداري سيدالشهداء (ع)، حاصل مي كردند.
4- مراسم سوگواري
ناقل فرهنگ شيعي به نسل هاي بعدي است: مراسم عزاداري، به دليل قالب خاص خود و شورافكني كه دارد، يكي از عوامل برجسته اي است تا آموزه هاي عملي ائمه اطهار (ع) به نسل هاي آينده منتقل شود، همچنان كه همه ما از دوران كودكي با شركت در مجالس سوگواري سيدالشهداء (ع) با آن حضرت آشنا شديم، به طوري كه با ياد او، پيامش براي ما زنده مي شود، شور حركت در مسير او برايمان ايجاد مي شود. عزاداري، يك پيوند روحي با راه ائمه معصوم (ع) است و پيوستگي پايداري را با آنان برقرار مي كند كه گذشت اعصار نمي تواند بين آنان جدايي افكند. از اين رو امام خميني (ره) بارها مي فرمود: «اين محرم و صفر است كه اسلام را نگه داشته است.» يا در جايي ديگر فرمودند: «روضه سيّدالشهداء (ع)، براى حفظ مكتب سيّدالشهداء (ع)است، حرف سيّدالشهداء (ع) حرف روز است، هميشه حرف روز است، اصلاً حرف روز را سيّدالشهداء (ع) آورده است و سيّدالشهداء عليه السلام را اين گريه حفظ كرده است، مكتبش را اين مصيبت ها و داد و قال ها حفظ كرده است.»[1]
5- مجالس عزاداري
عامل موثري در انتشار فرهنگ شيعي به جهانيان و نمايشگر اقتدار، آزادگي، حق طلبي و ولايتمداري شيعيان است و همواره اين مجالس در طول تاريخ، دل طاغوتيان را به ترس و لرز افكنده است.
6- احياي حوادث تاريخ ساز در خاطره ها و تجديد ميثاق با آرمانهاي والاي فرهنگ شيعي

7- بزرگداشت نهضت ها و ابراز حق شناسي از حادثه آفرينان و اداي شكرگزاري از آنها

8- وحدت و هماهنگى ميان امت اسلامى
يكى از بركات پربار عزادارى و گريه براى حضرت سيّدالشهداء (ع)، وحدت و هماهنگى ميان اقشار مختلف اسلامى است كه در سايه گردهمايى مردم در ايام سوگوارى حضرت در مساجد و تكايا و در سينه زنى هاست. و اين گردهمايى ها، ناله ها و سينه زنى هاى هماهنگ، قلب هاى مردم را به يكديگر نزديك نموده و كدورت ها را مرتفع ساخته و باعث يكپارچگى ملت اسلامى مى شود و از جمعيت پراكنده، قدرت بزرگ مى سازد و ملت اسلامى را در برابر نفوذ دشمنان بيمه مى كند. امام خمينى (ره) مى فرمايند:
«ما ملّتِ گريه سياسى هستيم كه با همين اشك، سيل جريان مى دهيم و خرد مى كنيم سدهايى كه در مقابل اسلام ايستاده است.[2] همين گريه است كه كارها را پيش برده است، همين اجتماعات است كه مردم را بيدارمى كنند.[3]

9- اعلام وفادارى و جانب داري نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم
در مجالس عزادارى با توجه به شعار حماسه آفرين امام حسين (ع) در روز عاشورا كه فرمود: «فإنّي لا أرى الموتَ إلاّ سَعادةً و لا الحياةَ مَعَ الظالمين إلاّ بَرَماً»[4] مردم، با مراسم عزاداري، پيمان ناگسستنى با مظلومى كه مرگ در راه عقيده را، سعادت و سازش با ستمگر را، مايه ننگ مى داند، وفادارى خود را در عدم سازش با ظالمان و مبارزه بى امان با هرگونه مظاهر استبداد اعلام مى كنند و همين وفادارى ها است كه ملت ها را در برابر طمع استعمارگران بيمه مى كند و راه نفوذ استثمارى را براى هميشه مسدود مى سازد.
اين است كه ائمّه دين و بزرگان اسلام و به ويژه حضرت امام خميني (ره)، بر حفظ شيوه ها و قالب هاي عزاداري (روضه و مرثيه خواندن، اشك ريختن، بر سينه زدن، عَلَم و پرچم سياه برافراشتن، تشكيل هيئت هاي سوگواري و مجالس خانگي و سخنراني هاي مذهبي و نوحه خواني هاي مرسوم) (البته با تحوّل بخشيدن به محتوا و غني ساختن شعارها و شعرها و پيام ها) اصرار ورزيده اند. اين شيوه ها در ميان مردم نفوذ دارد و تأثيرگذاري عاطفي آن هم بيشتر است.
امام خميني (ره): اين مجالسي كه در طول تاريخ برپا بوده است با دستور ائمّه اين مجالس بوده است... ائمّه اين قدر اصرار كردند به اينكه مجمع داشته باشيد، گريه بكنيد، چه بكنيد، براي اينكه اين حفظ مي كند كيان مذهب مارا.
و در آخر توجه شما را به اين خبر جلب مي نماييم:
در سال 1984ميلادي، كنفرانسي باحضور 300 شيعه شناس برتر جهان، در شهر تلاويو، برگزار شد كه در پايان آن، به اين نتيجه رسيدند كه استراتژي راهبردي شيعيان و آينده جهان، با دو نگاه، رقم مي خورد: نگاه سرخ شيعه به عاشورا و نگاه سبز آنان به انتظار و مهدويت. پس از اين جلسه، با برنامه ريزي، تبليغات عليه اين مباني را، از طريق شبهه افكني، تحقير مراسم عبادي، ساخت فيلم ها، بازي هاي رايانه اي و... شروع كردند.
ارسالي از: مهدي دهقاني از تبريز

پي نوشت ها:
[1] صحيفه نور ج 8 ص 69.
[2] صحيفه نور ج 13 ص 15.
[3] صحيفه نور ج 13 ص 157.
[4] تحف العقول ص 245.